معرفی مقاله رسانه ای شدن دین
گزارشی از مقاله " رسانه ای شدن دین "
نظریه ی رسانه به مثابه ی عامل تغییرات دینی
ارائه دهنده: فرزانه نادرپور
در این مقاله یک چارچوب نظری برای درک چگونگی کار رسانه ها به عنوان عامل تغییر مذهبی معرفی شده است. در مرکز نظریه مفهوم دین مدرنیزه شده ،به طور فزاینده در مورد منطق رسانه ها بیان می دارد که هر دو از لحاظ مقررات نهادی، محتوای نمادین و شیوه منحصر به فرد قرار می گیرند. رسانه به یک کانال ارتباطی تبدیل شده اند منبع اصلی اندیشه های مذهبی، به عنوان یک زبان، در قالب رسانه، انگاره های مذهبی را مطابق با ژانرهای فرهنگ عامه انتخاب می کنند و یا با الهام از مفهوم «ناسیونالیسم پیش پا افتاده" یک مفهوم "دین پیش پا افتاده" توسعه داده شده است. برای درک اینکه چگونه رسانه یک پس زمینه ثابت از انگاره های مذهبی در جامعه فراهم می کند، رسانه ها به عنوان یک محیط فرهنگی بیش از بسیاری از کارکردهای اجتماعی از ادیان معنا گرفته اند. ارائه هر دو هدایت اخلاقی و معنوی و حس اجتماعی. به عنوان یک نتیجه ای که نشان دهد دین در مدرن نهادینه شده است،جوامع غربی نقش برجسته ارتباطات واعتقادات مذهبی را به جای عناصر مذهبی پیش پا افتاده از حرکت رسانه به مرحله مقابل تخیل مذهبی جامعه ایفا می کند.
حال با توجه به خود مدرنیته به معناى تغییر و تحوّل است و طبیعتى سیّال و گذران دارد، بنابراین نمى توان آن را به عنوان یک امر ثابت و قدسى فرض کرد و به گونه اى که در عقاید دینى به صورت جزمى با مسائل برخورد مى شود; با آن برخورد کرد، مثلاً در مورد دین، نباید مدرنیته به نفى و انکار دین بپردازد و یا خواستار آن شود که به عنوان یک اصل ثابت دین براى همیشه از جامعه کنار گذاشته شود. چه بسا در یک مرحله، مدرنیته بپذیرد که دین نیز با تفسیرهاى گوناگون با آن همراه شود، و در مقابل چالش هاى نوین جوابهاى تازه عرضه کند و به عنوان یکى از چند نظر و صداى موجود، راه حل هاى خود را مطرح کند. بنابراین جزمیّت در نفى دین با روح مدرنیته و طبیعت سیّال آن سازگار نیست. مکتب هایى چون مارکسیسم که زمانى خود را مطلقاً از بند دین رها مى دانستند; نیز شامل مدرنیته مى شوند و شاید روزى برسد که آنان بتوانند به نوعى آشتى با یک دین مدرن دست بیابند. در دنیاى متغیر هیچ چیزى غیر قابل قبول نیست.
به کمک فناوری پیچیده ی رسانه ها،پدیده های فوق طبیعی و متافیزیکی حضور بی سابقه ای در جوامع مدرن بدست آورده اند.در فیلم های پرفروش اخیر نظیر نارنیا،سه گانه ی ارباب حلقه ها و مجموعه ی هری پاتر،موجوداتی از قبیل جادوگران،ارواح،الف ها،تک شاخ ها،هیولا ها همگی دارای خوی شر بودند.امروزه قلمروی متافیزیک دیگر چیزی نیست که در تخیلات دوردست و یا اشکال نمادین نقاشی های آبرنگ و یا ستون های سنگی قدیمی یافت شود.بازنمایی های رسانه از جهان متافیزیکی به پیشرفت های بسیاری در ارائه ی جزئیات،شخصیت پردازی و پردازش روایت دست یافته است.تماشای فصل های پی در پی مجموعه های تلویزیونی با موضوع خون آشام ها و موجودات فرا طبیعی و همچنین بازی کردن با شخصیت های متفاوتی که در زندگی عادی با آن ها روبرو نیستیم و جنگ با هیولا های غول پیکری که از جادو استفاده می کنند،همه و همه به روند عادی شدن موضوعات و مسائل فراطبیعی کمک می کند.جهان مافوق طبیعی به ژانر های تخیلی رسانه محدود نمیشود.در دهه ی گذشته استقبال بالایی از پخش برنامه های با موضوع متافیزیک و مسائل دینی سنتی صورت گرفته است.برای مثال در دانمارک تلویزیون ملی برنامه هایی با موضوعات مختلف جنگیری،تناسخ و دین به نمایش می گذارد.این تنها خرافات و یا یک دین جدید نیست که جایگاه والاتری در رسانه پیدا کرده باشد؛ادیان نهادینه شده مانند اسلام و مسیحیت و.. همچنین پوشش خبری بالاتری در رسانه های خبری کسب کرده اند.در موج های مختلف رادیو و همچنین شبکه های مختلف تلویزیونی دانمارک،بطور غالب مستندهایی با موضوعات و مسائل دینی به نمایش گذاشته می شوند. این مطبوعات همچنین پوشش خبری خود در رابطه با اسلام و مسیحیت را در دهه ی گذشته افزایش داده و با پخش انیمیشن هایی در مورد حضرت محمد (ص) نشان داد که بی شک رسانه در بازنمایی دین و بازسازی کردن آن نقشی اساسی ایفا می کند.اینترنت نیز به مثابه ی ابزاری دیگر از رسانه درصدد کمک به روند بازنمایی و بازسازی دین برآمده و به افراد این امکان را می دهد که هم جهت و یا مخالف جهت انجمن ها و موسسات دینی به تبلیغ باور های خود بپردازند.بر طبق گفته ی ماکس وبر،جهان مدرن با عقلانیتی استوار توصیف می شود.هرچه نهاد ها به سمت تخصصی شدن و تفاوت از یکدیگر پیش بروند،وروکراسی، ارتش و صنعت بر اساس منطق عقلانیت رده بندی می شوند.در نتیجه جهان مدرن سر خورده می شود.
در این مقاله سعی شده است تا چارچوبی که رسانه به کمک آن دین را مفهوم سازی می کند شناسایی شود.این چارچوب ها پیچیده اند و ضرورتا تاثیرات مستقیمی بر دین نمی گذارند.ذر برخی موارد رسانه ها علاوه بر مقدس سازی جامعه،قدرت نهادینه در دین را تضعیف و مفاهیم،مناسک و تصورات سکولار را ترویج می کنند.در یک سطح کلی این فرآیند یک ویژگی مشترک را به اشتراک می گذارد؛تمام این ها شاهدی بر رسانه ای شدن دین هستند.بر این اساس تمام اعتقادات و اعمال دینی توسط رسانه راهبری می شوند.رسانه بعنوان یک شبکه ی ارتباطی به منبع اولیه ی دین تبدل شده و همچنین بعنوان یک زبان تصورات رایج در مورد دین را با توجه به فرهنگ عمومی جامعه شکل می بخشد.رسانه بعنوان یک فضای فرهنگی بسیاری از عملکرد های دینی را تحت سلطه درآورده و راهبرد های اخلاقی و معنوی را به مخاطبان خود ارائه می کند.در نتیجه می توان ذکر کرد که دین نهادینه شده در جوامع مدرن غربی نقش کمرنگی در حوزه ی اعتقادات و باور های دینی ایفا می کند و بجای آن،این عناصر دینی رسانه هستند که تصورات غالب از دین را در فرهنگ عمومی جوامع رواج می دهند.
